Thiếu sắt là nguyên nhân phổ biến gây thiếu máu, thường gặp nhất ở trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo (dưới 6 tuổi). Bổ sung sắt cho bé 5 tuổi trở xuống có liên quan đến các thông số huyết học, tăng trưởng và nhận thức.
1. Vai trò của chất sắt trong cơ thể
Sắt là một chất dinh dưỡng thiết yếu đối với sự tăng trưởng và phát triển của tế bào trong hệ miễn dịch, tế bào máu và thần kinh. Sắt cũng giúp điều hòa chuyển hóa năng lượng trong những hoạt động thể chất của cơ thể, tham gia vào quá trình vận chuyển oxy từ phổi đến các phần còn lại của cơ thể, nhờ đó cơ bắp có thể dự trữ và sử dụng oxy.
Nếu chế độ ăn không có đủ chất sắt, con người có thể gặp phải một tình trạng gọi là thiếu sắt. Thiếu sắt ở trẻ em là một vấn đề phổ biến, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển chung và dẫn đến thiếu máu nếu không được điều trị. Tình trạng này xảy ra ở nhiều cấp độ, từ thiếu hụt nhẹ cho đến thiếu máu do thiếu sắt - khi đó máu sẽ không có đủ các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Thực tế, nguyên nhân gây thiếu máu thường gặp nhất được cho là do thiếu sắt.
Vai trò của chất sắt trong cơ thể ảnh hưởng đến sự phát triển chung của trẻ
Một số bé không nhận đủ sắt vì nhiều lý do khác nhau, có thể bắt nguồn từ việc:
- Ăn uống không đủ chất;
- Khả năng hấp thu sắt trong chế độ dinh dưỡng kém;
- Tăng nhu cầu bổ sung sắt trong thời kỳ tăng trưởng;
- Mất máu do nhiễm giun sán.
2. Khuyến cáo của WHO về bổ sung sắt cho trẻ
Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tính đến năm 2011 có khoảng 300 triệu trẻ em trên toàn cầu bị thiếu máu. Trẻ em là đối tượng dễ bị thiếu máu do thiếu sắt vì nhu cầu sắt tăng cao ở giai đoạn tăng trưởng nhanh, đặc biệt là trong khoảng 5 năm đầu đời. Thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh và suy giảm khả năng phát triển nhận thức, cũng như thành tích học tập kém.
Bằng chứng đã chỉ ra rằng bổ sung sắt hàng ngày ở trẻ từ 24 - 59 tháng tuổi có thể giúp tăng:
- Ferritin: Một loại protein dự trữ sắt cho biết hàm lượng sắt trong cơ thể đang ở mức thiếu hay dư thừa;
- Nồng độ hemoglobin: Một phân tử điều khiển các tế bào hồng cầu vận chuyển oxy đi khắp cơ thể.
WHO khuyến nghị các tổ chức y tế công cộng nên chú trọng bổ sung sắt cho bé 5 tuổi trở xuống (độ tuổi mẫu giáo). Đặc biệt là những bé sống ở những nơi có tỷ lệ thiếu máu ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cao hơn 40%, để tăng nồng độ hemoglobin và cải thiện tình trạng tình trạng thiếu sắt, thiếu máu.
Bổ sung sắt đúng cách cho trẻ
3. Trẻ em cần bao nhiêu sắt?
Bổ sung sắt cho bé 3 tháng thường không cần thiết vì trẻ khi mới được sinh ra đã có sẵn chất sắt dự trữ trong cơ thể. Nhưng theo thời gian, trẻ cần một bổ sung thêm một lượng chất sắt nhất định để thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển nhanh chóng. Nhu cầu sắt cho cơ thể ở các độ tuổi sẽ thay đổi khác nhau, chẳng hạn:
- Bổ sung sắt cho bé 9 tháng: Khoảng 11 mg/ngày;
- Bổ sung sắt cho bé 1 tuổi - 3 tuổi: Khoảng 7 mg/ngày;
- Bổ sung sắt cho bé 5 tuổi: Dưới 10 mg/ngày;
- Trẻ từ 9 - 13 tuổi: Khoảng 8 mg;
- Trẻ từ 14 - 18 tuổi: Khoảng 15 mg/ngày (nữ) hoặc 11 mg/ngày (nam).
4. Bổ sung sắt cho bé trong bao lâu?
Nếu bé đang dùng sữa công thức có tăng cường chất sắt, nhiều khả năng con bạn đã nhận được đủ lượng chất sắt khuyến nghị. Trong trường đang cho con bú hoàn toàn, phụ huynh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ về việc bổ sung sắt cho bé trong bao lâu và như thế nào. Trên thị trường hiện nay có nhiều loại dược phẩm bổ sung sắt dưới dạng dung dịch (liều lượng cụ thể) hoặc chất sắt có trong vitamin.
Một số khuyến nghị chung về việc bổ sung sắt cho bé trong bao lâu thường là:
- Trẻ đủ tháng
Bắt đầu bổ sung sắt khi trẻ được 4 tháng tuổi, cho đến khi bé ăn nhiều hơn 2 khẩu phần mỗi ngày với các loại thực phẩm giàu chất sắt, chẳng hạn như ngũ cốc tăng cường hoặc thịt xay nhuyễn. Nếu bạn cho con bú và bé cũng uống thêm sữa tăng cường chất sắt như nguồn dinh dưỡng chủ yếu, thì không cần dùng thực phẩm bổ sung.
- Trẻ sinh non
Bắt đầu bổ sung sắt khi trẻ được 2 tuần tuổi cho đến giai đoạn ăn dặm lúc 1 tuổi. Nếu bạn vẫn cho con bú trong thời gian này và bé cũng uống thêm sữa tăng cường chất sắt như nguồn dinh dưỡng chính, không cần dùng thêm thực phẩm bổ sung sắt cho bé 1 tuổi.
Bổ sung sắt cho trẻ từ 4 tháng tuổi
5. Ngăn ngừa thiếu sắt ở trẻ em
Các bước khác bạn có thể thực hiện để ngăn ngừa thiếu sắt ở trẻ em bao gồm:
- Cung cấp thực phẩm giàu chất sắt
Khi bạn bắt đầu cho bé ăn thức ăn đặc (thường ở độ 4 - 6 tháng tuổi), hãy ưu tiên lựa chọn thực phẩm có thêm chất sắt, như ngũ cốc, thịt xay nhuyễn và đậu nghiền. Đối với trẻ lớn hơn, nguồn chất sắt tốt bao gồm thịt đỏ, thịt gà, cá, đậu và rau bina.
- Đừng lạm dụng sữa
Không nên cho trẻ từ 1 - 5 tuổi uống hơn 710 ml sữa mỗi ngày để hạn chế nguy cơ thiếu sắt.
- Tăng cường hấp thu
Vitamin C giúp thúc đẩy khả năng hấp thu sắt trong chế độ ăn uống. Bạn có thể cải thiện khả năng hấp thụ chất sắt cho con bằng cách tăng cường thực phẩm giàu vitamin C. Bao gồm: trái cây họ cam quýt, dưa đỏ, dâu tây, ớt chuông, cà chua và rau xanh đậm.
Tóm lại, bổ sung sắt cho trẻ mỗi ngày giúp làm tăng huyết sắc tố và ferritin. Ngoài ra, tác dụng của việc bổ sung sắt trên lâm sàng cũng có liên quan đến cải thiện tình trạng thiếu máu do thiếu sắt và phát triển nhận thức của trẻ.
Thiếu sắt ở trẻ em có thể được ngăn ngừa bằng cách cung cấp thực phẩm giàu chất sắt trong các bữa ăn và đồ ăn nhẹ. Thực phẩm bổ sung sắt hoặc vitamin tổng hợp hàng được sử dụng rộng rãi cho trẻ em đã bị thiếu sắt hoặc mới chỉ có nguy cơ. Phụ huynh cũng có thể nói chuyện với bác sĩ về nhu cầu sàng lọc thiếu máu thiếu sắt ở trẻ và bổ sung sắt cho bé 9 tháng trở lên.
